1. Thực trạng của các Doanh Nghiệp Vận tải – Logistics.

1.1. Thực trạng của vận tải đường bộ ở Việt Nam

Dịch vụ vận chuyển hàng hóa là một trong những mắt xích quan trọng nằm trong chuỗi cung ứng của dịch vụ Logistics, đã và đang trở thành một trong những ngành đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế xã hội.

Vận tải đường bộ có vị trí quan trọng trong toàn bộ các phương thức vận tải của nền kinh tế. Theo viện chiến lược giao thông vận tải, Vận tải hàng hoá đường bộ chiếm 98,70% khối lượng hàng hoá vận chuyển và chiếm 99,70% khối lượng hàng hoá luân chuyển. Doanh thu vận tải hàng hoá 6 tháng đầu năm 2022 ước đạt 1.099,8 tỷ đồng, tăng 16,37% so với cùng kỳ năm trước (trong đó vận tải đường bộ đạt 1.094,5 tỷ đồng, tăng 16,43% so với cùng kỳ năm trước) Như vậy, các doanh nghiệp dịch vụ logistics nói chung và vận tải nói riêng đang sở hữu một thị trường đầy tiềm năng.

Tuy nhiên, thực tế nước ta cho thấy vận tải đường bộ còn chưa phát triển đúng tầm và còn chứa đựng nhiều cơ hội cũng như thách thức. Cùng với đó, có nhiều tác động trực tiếp ảnh hưởng đến vận chuyện hàng hóa bằng đường bộ như giá xăng dầu, thuế, lượng phương tiện vận chuyển, các chính sách quản lý của các cơ quan nhà nước, … tác động rất lớn đến các doanh nghiệp vận tải.

1.2. Những thuận lợi và khó khăn mà các Doanh Nghiệp Vận Tải – Logistics đang gặp phải.

1.2.1. Thuận lợi

Về chính sách nhà nước: Nước ta đã chú trọng phát triển ngành nghề dịch vụ vận chuyển Bắc Nam thông qua các văn bản quy định pháp luật để tạo điều kiện phát triển tốt nhất cho các doanh nghiệp. Các chiến lược phát triển giao thông vận tải toàn ngành, quy hoạch các chuyên ngành, các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương,… đã được xây dựng, phê duyệt và tổ chức triển khai thực hiện. Đó chính là cơ sở và hành lang pháp lý tốt để ngành phát triển mạnh. Ngoài ra, dịch vụ vận tải Bắc Nam cũng được quy hoạch chiến lược phát triển theo các chuyên ngành, các tỉnh, thành phố… và triển khai thực hiện.
 

Về cơ sở hạ tầng: Trước đây, cơ sở hạ tầng xuống cấp, gây ảnh hưởng đến lưu thông của hầu hết các phương tiện giao thông từ xe thô sơ đến xe tải lớn; không những ảnh hưởng tới tiến độ mà còn gây ảnh hưởng đến sự an toàn tài sản và tính mạng con người. Ngày nay, cơ sở hạ tầng đang được cải thiện và ngày một hoàn thiện. Tuyến quốc lộ 1A và nhiều con đường được tu sửa, mở rộng, thông suốt, là tuyến đường huyết mạch Bắc – Nam, liên kết mọi vùng miền Tổ quốc.
 

Về Doanh Nghiệp: Trên thực tế, vận tải hàng hóa nói chung và vận chuyển hàng hóa Bắc Nam giá rẻ nói riêng đã phát triển rất mạnh mẽ. Các đơn vị vận tải – logistic ra đời ngày càng đông, cải thiện về chất lượng, dịch vụ cũng như tạo được uy tín trong thị trường trong nước.

1.2.2. Khó khăn

Chính sách nhà nước:
 

- Chính sách thu thuế: Hiện nay các quy định về việc thu thuế các doanh nghiệp vận tải vẫn chưa được thống nhất hoàn toàn. Các lệ phí như phí cầu đường không được tính vào và cách tính nhiên liệu tiêu hao cũng còn gây nhiều tranh cãi cần được giải quyết triệt để hơn
 

- Giờ cấm thành tại các khu vực đang ngày càng tăng: Các phương tiện cá nhân ngày càng tăng cao và cơ sở hạ tầng thì không kịp đáp ứng khiến cho giao thông trong các thành phố thường xuyên tắc nghẽn đặc biệt là vào giờ cao điểm. Hơn nữa, các xe chở hàng liên tỉnh, chở hàng Bắc Nam thường có kích thước lớn nên nếu đi vào nội thành trong những thời điểm này sẽ khiến tình trạng càng tồi tệ thêm và có thể gây nguy hiểm. Chính vì thế mà chính quyền các thành phố đã thực hiện việc hạn chế các xe tải chạy vào nội thành vào các giờ cao điểm hay chỉ được phép đi vào buổi tối, đêm.
 

- An ninh, trật tự trên các tuyến đường rất phức tạp và bất ổn: Trước kia có sơn tặc thì ngày nay chúng ta cũng có “cướp đường”. Tình trạng này chủ yếu xảy ra đối với các chuyến hàng cần vận chuyển lên các tỉnh miền núi, vận chuyển Bắc Nam. Các tài xế có thể sẽ bị chặn xe trấn lột, ném đá lên xe, cướp hàng, thậm chí là nguy hiểm đến tính mạng. Việc an ninh trên các cung đường không được bảo đảm khiến cho cả khách hàng và đơn vị cung cấp dịch vụ hoang mang, lo sợ.
 

Doanh nghiệp:
 

- Chất lượng dịch vụ còn hạn chế: Chính bởi sự phát triển ồ ạt của rất nhiều đơn vị vận tải lớn nhỏ khác nhau mà dẫn đến hiện trạng thiếu thận trọng trong đầu tư bước đầu. Nhiều doanh nghiệp vận tải còn sử dụng các xe vận tải thô sơ, kém chất lượng, nhân lực không ổn định, đồng đều về chất lượng lẫn chuyên môn. Vì thế vẫn chưa tạo được sự tin tưởng tuyệt đối từ khách hàng
 

- Chi phí vận tải chiếm tỷ trọng lớn và ngày càng tăng trong khi áp lực cạnh lớn: Lĩnh vực vận tải phát triển dẫn đến sự cạnh tranh không lành mạnh. Để có thể thu hút khách hàng, nhiều đơn vị đã giảm mạnh cước phí vận chuyển và đi kèm với đó là giảm chất lượng và tính chuyên nghiệp của dịch vụ. Điều này khiến cho các công ty vận tải lớn với hệ thống xe hiện đại và đội ngũ nhân viên chuyên nghiệp gặp nhiều khó khăn về giá cước.
 

- Năng lực công nghệ thông tin kém, thiếu kết nối thông tin: Với cách vận hành thủ công, Doanh nghiệp sẽ bị đóng khung trong quy trình nặng nề về giấy tờ và tốn kém thời gian, không kiểm soát được các ngoại lệ; thiếu khả năng phối hợp giữa các bộ phận; thiếu khả năng kết nối với các đối tác trong logistics (vendor, shipper, ..) đã gây ra một sự lãng phí lớn cho ngành xét về mặt nhân sự, thông tin, di chuyển và thời gian.
 

2. Sự phát triển của Công nghệ 4.0 trong lĩnh vực Vận Tải – Logistics

Việt Nam là một trong những quốc gia có tốc độ tăng trưởng công nghệ thông tin nhanh nhất thế giới. Thị trường logistics và thương mại điện tử trong khu vực đạt quy mô và tốc độ rất lớn, hứa hẹn nhiều lợi ích, cơ hội to lớn. Cuộc cách mạng chuyển đổi số trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội mà cụ thể là các ngành công nghiệp – dịch vụ vận tải.

2.1. Cơ hội

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 là nền tảng cốt lõi để phát triển ngành Logistics trong tương lai. Nó không chỉ tham gia giải quyết bài toán về logistics cho các công ty, doanh nghiệp lớn mà còn cả các công ty start-up có thể vận dụng và đưa ra được những giải pháp đột phá cho từng khâu cung ứng nói chung và vận tải - logistics nói riêng.
 

- Rút ngắn thời gian thực hiện đơn hàng và mang lại sự hài lòng cho khách hàng: Các doanh nghiệp Logistics có thể dễ dàng cập nhật toàn bộ thông tin đơn hàng đã được mã hóa vào hệ thống EDI rồi gửi cho hãng tàu, sau đó hãng tàu cũng thông qua hệ thống này để giải mã và cập nhật những thông tin đó cũng như kiểm tra tính hợp lệ của các thông tin mà không phải tốn quá nhiều thời gian chờ đợi và hạn chế được những rủi ro sai sót trong quá trình làm vận đơn.

- Tối ưu chi phí kinh doanh: với nền công nghệ kỹ thuật số hiện đại, doanh nghiệp sẽ tiết kiểm được chi phí vận hành, chi phí vận chuyển và liên lạc thông tin. Đồng thời, sẽ giúp cho hệ thống logistics và chuỗi cung ứng của các công ty, doanh nghiệp được minh bạch hơn.
 

- Ngoài ra, Việt Nam còn sử dụng công nghệ bản sao kỹ thuật số (Digital twins) cho ngành hàng hải. Digital twin là một bản sao kỹ thuật số của một vật thể tạo ra từ các luồng dữ liệu thu thập được từ các cảm biến gắn trong vật thể đó. Công nghệ này hỗ trợ việc giám sát, điều chỉnh quá trình sử dụng dịch vụ vận chuyển xuất nhập khẩu cho hàng hóa được tối ưu hơn.
 

Có thể thấy, Logistics 4.0 đã giúp cho hệ thống vận hành của các công ty, doanh nghiệp nước ta từng bước hội nhập, nâng trình độ quản trị, minh bạch và cạnh tranh hơn.

2.2. Thách thức

Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội mà cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 tạo ra, ngành vận tải - logistics Việt Nam vẫn còn phải đối mặt với những thách thức không hề nhỏ trong công cuộc cách mạng này.
 

- Phát triển hệ thống công nghệ thông tin: Hầu hết, tất cả các mô hình – phần mềm về logistics hiện nay đều được phát triển bởi doanh nghiệp nước ngoài. Tuy hạ tầng và trình độ công nghệ thông tin tại Việt Nam có phát triển nhưng vẫn còn thiếu nhiều ứng dụng cho ngành vận tải - logistics.
 

- Trình độ ứng dụng công nghệ thông tin: Trong vận tải đường bộ vẫn thiếu sự kết hợp một cách hiệu quả, chưa tổ chức tốt các điểm vận tải. Phương tiện vận tải đa phần đã lạc hậu, trình độ cơ giới hóa còn yếu kém. Công tác lưu kho chủ yếu bằng giấy tờ, chưa áp dụng tin học trong quản lý như chương trình quản trị kho, quản lý mã vạch… Đa số các doanh nghiệp vận tải của Việt Nam đều có thiết kế website, nhưng phần lớn các website lại chỉ nêu các thông tin giới thiệu chung về công ty, thiếu hẳn các tiện ích mà khách hàng cần tra cứu. Trong khi khả năng kế hoạch và quản lý đơn hàng là một yếu tố được các chủ hàng đánh giá rất cao khi lựa chọn công ty vận tải thì điều này mới có rất rất ít các doanh nghiệp Việt có thể cung cấp.
 

- Chi phí đầu tư hệ thống công nghệ: Mặc dù nhiều doanh nghiệp vận tải đã chủ động đi đầu đón xu hướng công nghệ, nhưng chi phí đầu tư vào hệ thống công nghệ thông tin lớn nên các doanh nghiệp chưa thể đầu tư đồng bộ. Chỉ những Doanh nghiệp lớn đã thay đổi một hệ thống quản lý kho hàng (WMS), quản lý vận tải (TMS),…Trong khi, hơn 70% các doanh nghiệp vận tải khác vẫn duy trì hệ thống cũ.
 

- Nguồn nhân lực: Đội ngũ nhân viên chăm lo các tác nghiệp hàng ngày phần lớn tốt nghiệp đại học nhưng không chuyên, phải tự nâng cao trình độ nghiệp vụ, tay nghề trong quá trình làm việc. Đội ngũ tài xế đa số trình độ học vấn thấp, chưa được đào tạo tác phong công nghiệp, sử dụng sức lực nhiều hon là bằng phương tiện máy móc. Bên cạnh đó, tính thực tiễn của chương trình giảng dạy tại các trường đại học, cao đẳng không cao, làm cho người học chưa thấy hết vai trò và sự đóng góp của logistics, giao nhận vận tải trong nền kinh tế.

3. Doanh nghiệp Vận tải – Logistics có nên đầu tư cho công nghệ?

Trước hết, Logistics 4.0 là một hệ thống quản lý phức hợp áp dụng công nghệ tiên tiến. Doanh nghiệp cần nhìn nhận Logistics 4.0 không chỉ là công nghệ, mà là một sự chuyển đổi quản lý mới giúp giải quyết linh hoạt các vấn đề trong chuỗi cung ứng.
 

Tiếp theo, Logistics 4.0 là quản trị dựa trên tri thức và sự sáng tạo. Doanh nghiệp cần thiết xây dựng các mô hình/công nghệ quản lý thu thập thông tin và phân tích dữ liệu phù hợp để áp dụng vào quản lý chuỗi cung ứng. Sau cùng, Logistics 4.0 phải cụ thể và có kế hoạch, mô hình kinh doanh phải được xây dựng và triển khai từng bước cụ thể theo trình độ công nghệ, quản lý,… của doanh nghiệp.

3.1. Tại sao Doanh nghiệp Vận Tải – Logistics nên đầu tư cho công nghệ?

Việc ứng dụng công nghệ của các doanh nghiệp vận tải – logistics mang lại rất nhiều lợi ích thay vì vận hành thủ công. Nếu áp dụng công nghệ vào điều hành doanh nghiệp, đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp buộc phải tốn thêm chi phí. Với những doanh nghiệp lớn, nhu cầu vận chuyển hàng thường xuyên, khối lượng công việc lớn, áp lực công việc tăng, buộc doanh nghiệp phải thêm chi phí vận hành. Vì thế, việc đầu tư cho công nghệ sẽ giúp doanh nghiệp vận tải tăng tính chủ động và năng lực, hạn chế rủi ro và sự phụ thuộc vào con người, tạo sự uy tín trong mắt khách hàng.
 

Đây cũng là xu thế của thế giới và các doanh nghiệp lớn hiện nay: thế giới ngày nay không coi trọng yếu tố vốn là quyết định mà nhấn mạnh yếu tố công nghệ, ở đâu có công nghệ đi đầu thì ở đó có sự bứt phá ngoạn mục về kinh tế. Ông Lê Thanh Vân -  nguyên Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội, đại biểu Quốc hội khóa XIII – đã nhấn mạnh rằng “Ai là người sử dụng công nghệ? Đó vẫn là con người. Do đó, tác động đến tăng trưởng là phải kích hoạt đồng bộ cả 5 yếu tố, nhưng 2 yếu tố quan trọng nhất là con người và công nghệ”.